Wizerunek rodziny alkoholowej, część 2

Spis Treści

1 Jak wyglądają bliscy alkoholika?
2 Życie w rodzinie alkoholowej i towarzyszące mu emocje
2.1. Problem współuzależnienia
3 W jaki sposób pijaństwo wpływa na życie pozostałych członków rodziny
3.1. Przyjmowanie ról
3.1.1. Główny rozgrywający
3.1.2. Bohater rodzinny
3.1.3. Kozioł ofiarny
3.1.4. Dziecko zagubione
3.1.5. Maskotka

W dzisiejszym wpisie skupimy się na wizerunku pozostałej części rodziny alkoholowej, czyli partnerce/partnerze osoby uzależnionej oraz ich dzieciom. Omówimy problem współuzależnienia, powszechnie występujący w takich relacjach oraz role przyjmowane przez poszczególnych członków ogniska domowego.

Jak wyglądają bliscy alkoholika?

Życie rodzinne bardzo się zmienia pod wpływem alkoholizmu. Zdarza się, że są to różnice widoczne na pierwszy rzut oka, ukazujące rażące zaniedbania w dbaniu o siebie lub dzieci, takie jak brak higieny osobistej, oznaki zmęczenia czy roztargnienia. Bywa, że partnerzy osób uzależnionych, na skutek długotrwałego stresu zaczynają podupadać na zdrowiu i wyglądają na znacznie starszych, niż są w rzeczywistości.

Wizerunek rodziny alkoholowej może być też zgoła inny, kontrastujący z tym opisanym powyżej, co ma na celu maskowanie problemu. Ma to miejsce szczególnie wśród alkoholików wysokofunkcjonujących, o czym była już mowa w poprzedniej części wpisu. Kosztowne, starannie dobrane ubrania, misterny makijaż, idealnie ułożone włosy. Dzięki nim utrzymywane jest wrażenie osoby uporządkowanej, osiągającej sukces i mającej kontrolę nad swoim życiem. Niestety, rzeczywistość funkcjonowania w rodzinie zmagającej się z problemem uzależnienia i współuzależnienia jest czymś zgoła odmiennym.

Życie w rodzinie alkoholowej i towarzyszące mu emocje

Uczucia dominujące u partnera czy partnerki pijącego i jego dzieci to przede wszystkim strach, wstyd, gniew i niepewność. Poziom stresu jest cały czas bardzo wysoki, ponieważ życie z osobą, która się upija i traci nad tym kontrolę, pozbawione jest poczucia bezpieczeństwa. Krewni stopniowo tracą poczucie, że mogą na niej polegać, choćby w najdrobniejszej sprawie.

Utrzymanie wizerunku „normalnej” rodziny, mimo trwającej choroby alkoholowej u jednego lub wielu z jej członków to ogromne koszty emocjonalne dla krewnych pijącego. Nie zawsze są ich oni świadomi. Wpływa na to między innymi poziom wykształcenia, świadomość dotycząca alkoholizmu, wiek czy inne ograniczenia, ale też, przede wszystkim, dotykający ich syndrom współuzależnienia.

Problem współuzależnienia

Przebywanie w jednym gospodarstwie domowym i utrzymywanie bliskich więzi z osobą dotkniętą chorobą alkoholową, jest przyczyną powstania współuzależnienia u pozostałych członków rodziny. Pogłębiający się wraz z postępem choroby chaos, wyzwala u nich potrzebę, choć pozornej kontroli nad sytuacją. Głównym motorem współuzależnienia jest poczucie wstydu i lęku przed tym, że alkoholizm i związane z nim sytuacje panujące w domu wyjdą na jaw. Członkowie rodziny odejmują więc wszystkie dostępne im kroki w celu ukrywania swojej obecnej sytuacji.

Niestety, takie zachowanie tylko pogłębia problem, nakręcając spiralę strachu i wstydu. Paradoksalnie, rozwiązaniem jest właśnie stanięcie w prawdzie i przyznanie się do braku wpływu na pijącego i własnej bezradności. Dzięki niemu możliwe jest pojęcie terapii, w której powinien wziąć udział nie tylko sam uzależniony, ale cała rodzina zmagająca się z problemem współuzależnienia.

W jaki sposób pijaństwo wpływa na życie pozostałych członków rodziny?

Jak łatwo się domyślić, pogłębiająca się zależność od alkoholu powoduje coraz większe skupienie się osoby chorej na możliwości napicia się. Stopniowo zobowiązania zawodowe, obowiązki domowe i bliscy przestają się dla niego liczyć. Nierzadko, podczas upojenia alkoholowego bądź na „głodzie”, chory nie jest w stanie realizować dotychczasowych obowiązków.

Przyjmowanie ról w rodzinie alkoholowej

Aby utrzymać status quo, ludzie będący w bliskiej relacji bądź zamieszkujące z osobą uzależnioną, stosują różnego rodzaju mechanizmy. Umożliwiają im one przetrwanie i funkcjonowanie w tej trudnej sytuacji. Można to porównać do przybierania ról niczym aktorzy w filmie czy teatrze. Po raz pierwszy, cztery z nich wyróżniła Sharon Wegscheider, opisując zachowania dzieci z rodzin alkoholowych. Jak łatwo można się domyślić rozwijają się one u wszystkich współuzależnionych. Może je również przybierać partner, mąż/czy żona osoby uzależnionej. Ich zadaniem jest ukrywanie problemu, aby nie dowiedział się o nim nikt z zewnątrz. Co ważne, krewni mogą działać jednocześnie w obrębie kilku pozycji jednocześnie. Nie tylko wygląd zewnętrzny, ale właśnie zachowania budują całościowy wizerunek rodziny alkoholowej.

Członkowie rodziny przybierają jedną lub kilka z poniższych ról:

>Główny rozgrywający

• najczęściej najstarsze dziecko bądź niepijący partner osoby uzależnionej,
• cel: ochrona alkoholika i utrzymanie statusu quo,
• motywacja: wstyd i lęk przed odkryciem picia przez osoby z zewnątrz,
• zachowania: przejmowanie obowiązków uzależnionego, wyręczanie go, tłumaczenie, zaprzeczanie, że problem istnieje.

Bohater rodzinny

• najstarsze dziecko w rodzinie,
• cel: odwrócenie uwagi od alkoholizmu,
• motywacja: chęć uniknięcia wstydu związanego z ujawnieniem prawdy o własnej rodzinie, potrzeba dowartościowywania siebie i najbliższych,
• zachowania: „superdziecko”, dążenie do bycia najlepszym w każdej dziedzinie, niesprawianie kłopotów.

Kozioł ofiarny

• młodsze dziecko,
• cel: odwrócenie uwagi od picia (jako że rola „dobrego” jest już zajęta, dziecko przyjmuje rolę „złego”),
• motywacja: poczucie krzywdy, winy i odrzucenia związane z brakiem możliwości zaistnienia w inny sposób,
• zachowania: działania nieakceptowalne społecznie takie jak: wagarowanie, bójki, kradzieże, akty wandalizmu, używanie substancji psychoaktywnych, problemy z rówieśnikami itd.

Dziecko zagubione

• dziecko żyjące na uboczu rodziny,
• cel: przetrwanie, niezaburzanie istniejącego porządku,
• motywacja: ochrona siebie, stworzenie sobie możliwości zaspokojenia własnych potrzeb,
• zachowania: życie w oderwaniu od rzeczywistości, fantazjach, własnym świecie, nie sprawia problemów, nie tworzy relacji.

Maskotka

• najczęściej najmłodsze z rodzeństwa,
• cel: rozładowanie napiętej atmosfery żartem, uśmiechem czy zabawą, ściągnięcie na siebie uwagi całej rodziny,
• motywacja: przeżywanie smutku, niepokoju i cierpienia związanych z życiem w permanentnym zagrożeniu, chęć zmiany tego stanu, choćby na krótką chwilę,
• zachowania: rozbawianie bliskich, bycie uroczym, ciągły uśmiech na twarzy, „rozbrajanie” mamy czy taty, dowcipkowanie.

Jak wynika z powyższego wpisu, rodziną alkoholową rządzą skomplikowane mechanizmy, wymagające specjalistycznego podejścia do problemu. Wizerunek rodziny alkoholowej podlega zmianom uzależnionym od wielu czynników. Dzięki specjalistycznej pomocy w naszym ośrodku możliwe jest kompleksowe leczenie całego systemu rodzinnego, współuzależnienia jak i przywrócenie równowagi oraz poczucia bezpieczeństwa, tak ważnego w każdym domu.

Jeśli problem dotyczy Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny i szukacie możliwości leczenia w ośrodku terapii uzależnień, zadzwońcie, porozmawiamy o szczegółach tel. 531 432 011.

Bibliografia:

1. https://uzaleznienie.com.pl/rodzina-alkoholowa/role-dzieci-w-rodzinie-alkoholowej/, 18.03.2013.