Rodzaje zaburzeń odżywiania

1. Czym są zaburzenia odżywiania?
2. Rodzaje zaburzeń odżywiania
   1. Anoreksja
   2. Bulimia
   3. Zespół napadowego objadania się
   4. Inne zaburzenia odżywiania

Zaburzenia odżywiania to dość rozbudowana grupa zaburzeń psychicznych, wśród których wyróżnić możemy zarówno zaburzenia związane z unikaniem jedzenia, jak i spożywaniem nadmiernych jego ilości. Czynnikiem łączącym wszystkie z nich jest podłoże psychiczne. Czym są tego rodzaju zaburzenia oraz jakie rodzaje zaburzeń odżywania możemy wyróżnić?

Czym w ogóle są zaburzenia odżywiania?

Zaburzenia odżywiania możemy zdefiniować jako jednostki chorobowe charakteryzujące się zaburzeniem łaknienia na podłożu psychicznym. Następuje wówczas realizacja nieprawidłowego wzorca odżywiania: najczęściej jest to przyjmowanie zbyt dużej lub zbyt małej ilości jedzenia. To z kolei prowadzi nie tylko do znacznej utraty lub wzrostu masy ciała, ale również może zaburzać funkcjonowanie organizmu, wpływać negatywnie na funkcjonowanie poznawcze i społeczne. Należy pamiętać, że nieleczone zaburzenia odżywiania mogą prowadzić nawet do śmierci, dlatego niezwykle ważne jest wczesne podjęcie leczenia. Zaburzenia odżywiania różnią się pomiędzy sobą pod względem przyczyn, objawów i skutków, a dokładny podział znaleźć można w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10; jakie zatem najważniejsze rodzaje zaburzeń odżywiania możemy wyróżnić?

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny)

Anoreksja to zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się podejmowaniem działań w celu utraty masy ciała lub podtrzymania jej na niskim poziomie. Anoreksję diagnozuje się, jeśli nastąpiło zmniejszenie masy ciała poniżej 15% poniżej prawidłowej lub BMI wynosi mniej niż 17,5. Do najczęstszych objawów możemy zaliczyć ciągłe zmniejszanie ilości spożywanego jedzenia oraz unikanie potraw o wysokim indeksie glikemicznym, stosowanie środków redukujących łaknienie, moczopędnych, przeczyszczających lub wykonywanie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych. Jednocześnie u pacjentek – ponieważ zaburzenie to występuje znacznie częściej u kobiet niż mężczyzn – występuje zaburzony obraz własnego ciała. Pomimo utraty kilogramów skarżą się, że nadal są za grube oraz obawiają się przytycia. Zaburzenia neuroprzekaźnictwa występujące przy anoreksji powodują zakłócenie poczucia głodu i sytości, pojawiają się również zaburzenia hormonalne, wodno – elektrolitowe i metaboliczne oraz postępujące wyniszczenie organizmu. Anoreksja zazwyczaj dotyka dziewcząt w okresie pokwitania i młodych kobiet oraz może zakończyć się śmiercią nawet w 20% przypadków.

Bulimia (żarłoczność psychiczna)

Bulimia jest zaburzeniem odżywiania, w którym występuje poczucie braku kontroli nad jedzeniem oraz epizody objadania się i przeczyszczania żołądka. Osoba dotknięta tym zaburzeniem spożywa duże ilości jedzenia w krótkim czasie, po czym w wyniku poczucia winy i wstydu lub ze strachu przed przybraniem na wadze próbuje pozbyć się spożywanych kalorii w niezdrowy sposób. W przypadku tzw. typu przeczyszczającego dochodzi do regularnych wymiotów lub zażywania środków przeczyszczających; typ nieprzeczyszczający charakteryzuje się natomiast poszczeniem lub uprawianiem intensywnych ćwiczeń fizycznych bez wywoływania wymiotów. Bulimia zazwyczaj występuje u nastolatek i młodych kobiet – ok. 10 razy częściej niż u mężczyzn. Może powodować zaburzenia wodno – elektrolitowe, niedobory witamin, uszkodzenia górnej części układu pokarmowego (np. uszkodzenie tylnej ściany gardła i przełyku) oraz problemy stomatologiczne. Pacjentki z bulimią cierpią na wahania wagi, jednak zwykle utrzymuje się ona na prawidłowym poziomie, nawet pomimo tego, że stale zakładają jej zmniejszenie. Często mają świadomość swoich problemów z przejadaniem (rzadziej – z czynnościami przeczyszczającymi), natomiast ukrywają je na tyle skutecznie, że nawet najbliżsi nie zdają sobie sprawy z występowania tego zaburzenia.

Zespół napadowego objadania się

Zespół napadowego objadania się polega na występowaniu nawracających epizodów przejadania się i jednoczesnego uczucia utraty kontroli nad tym zachowaniem. Napad objadania się przypominać może ten występujący podczas bulimii, jednak w tym wypadku nie pojawiają się  wymioty, przeczyszczanie się, głodówki czy intensywne treningi. Epizod objadania się zazwyczaj obejmuje jedzenie znacznie szybciej niż normalnie, jedzenie aż do uczucia nieprzyjemnego przesytu lub spożywanie dużych ilości jedzenia pomimo uczucia głodu. Po epizodzie objadania się osoba dotknięta tym zaburzeniem może czuć się winna, zawstydzona lub zniesmaczona swoim zachowaniem. To z kolei może prowadzić do jedzenia w samotności, by ukryć przed innymi napady obżarstwa. Epizody objadania występują zwykle co najmniej raz w tygodniu, a waga osoby dotkniętej nimi może mieścić się w normie lub znacznie ją przekraczać.

Inne rodzaje zaburzeń odżywiania

Powyższe rodzaje zaburzeń odżywania są stosunkowo dobrze znane i występujące w świadomości społecznej: historie osób cierpiących na nie pojawiają się w literaturze, filmach czy serwisach informacyjnych. Zaburzenia odżywiania obejmują jednak wiele mniej znanych przypadłości. Zalicza się do nich między innymi pica, czyli syndrom łaknienia spaczonego. Polega on na jedzeniu rzeczy niejadalnych: chorzy spożywają papier, produkty wykonane z drewna, mydło, wełnę, ziemię i wiele innych produktów, a przyczyny tego stanu nie są do końca poznane. Innym zaburzeniem może być zespół nocnego jedzenia, czyli niekontrolowane, wielokrotne jedzenie w ciągu nocy. Warto wspomnieć także o ortoreksji, czyli obsesyjnym skupianiu się na zdrowym odżywianiu. Choć początkowo taki stan może wydawać się korzystny, to jednak z czasem zakłóca codzienne funkcjonowanie: zdrowe nawyki zmieniają się w patologiczne zachowania. Chorzy eliminują kolejne składniki ze swojej diety, nieustannie planują posiłki, skrupulatnie robią zakupy i przygotowują jedzenie. Skutkiem tych działań dieta staje się monotonna i przestaje dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników.

Zaburzenia odżywiania nie tylko utrudniają funkcjonowanie osoby dotkniętej nimi, ale również mogą prowadzić do stanu zagrożenia zdrowia lub nawet życia – z tego względu tak ważne jest podjęcie leczenia. Jeśli zauważysz niepokojące objawy u siebie lub bliskiej osoby, porozmawiaj ze specjalistą, który zdiagnozuje problem oraz pomoże uzyskać profesjonalną pomoc. Ośrodek Terapii Uzależnień Krajna oferuje programy leczenia uzależnień dopasowane od indywidualnych potrzeb pacjentów i oparte na współpracy terapeuty i pacjenta. Podczas pobytu w ośrodku pacjenci mogą liczyć na pełne wsparcie doświadczonego personelu. Pomoc otrzymują także rodziny osób zmagających się z zaburzeniami odżywiania. Jeżeli szukasz profesjonalnego ośrodka, w którym Ty lub bliska osoba znajdzie pomoc na najwyższym poziomie, zapraszamy do zapoznania z opisem naszych programów terapii; do ośrodka można zgłosić się bez skierowania od lekarza.

Jeśli problem dotyczy Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny i szukacie możliwości leczenia w ośrodku terapii uzależnień, zadzwońcie, porozmawiamy o szczegółach tel. 531 432 011.

Psychiatria. Podręcznik dla studentów
medycyny A. Bilikiewicz (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Psychiatria tom II Psychiatria kliniczna S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka (red.), Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011

Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd A.Michalska, N.Szejko, A.Jakubczyk, M.Wojnar, Psychiatria Polska, 016; 50(3): 497–507