Ortoreksja — objawy, przyczyny , skutki oraz leczenie.

Czym jest ortoreksja?

Nazwa ortoreksja jest połączeniem greckich słów „orto” (właściwy) oraz „oreksis” (apetyt). Ortoreksja to zaburzenie odżywiania, które polega na przykładaniu obsesyjnej wagi do jakości spożywanych posiłków. Ortorektycy robią co w ich mocy, aby komponować i spożywać wyłącznie jedzenie postrzegane przez nich jako zdrowe. Oczywiście pojęcie zdrowych produktów w tym przypadku jest subiektywne, dla każdego może oznaczać inny zestaw akceptowanego pożywienia oraz sposobów jego pozyskania i przygotowania do spożycia. Charakterystyczne w przebiegu choroby jest także eliminowanie z diety coraz większej ilości produktów, które w ocenie osoby dotkniętej ortoreksją, są szkodliwe dla kondycji jej organizmu. W odróżnieniu od innych zaburzeń odżywiania się dotyka równie często mężczyzn, co kobiety. Niektórzy znawcy tematu wskazują nawet na lekką przewagę ilości mężczyzn wśród osób zmagających się z tym zaburzeniem odżywiania się.
Zwykle osoba chora ma prawidłową masę ciała, a czasem lekką nadwagę lub lekką niedowagę, jednak nie rzucają się w oczy skrajności w tym obszarze (jak np. widoczne wychudzenie w anoreksji).

Ortoreksja — objawy.

Wczesne rozpoznanie choroby to zawsze większa szansa na uniknięcie lub zmniejszenie przykrych konsekwencji, które może ona powodować. Objawy mogą się różnić wśród osób chorych, jednak można wyróżnić najczęstsze sygnały alarmujące o rozwoju ortoreksji:

widoczna zmiana nawyków żywieniowych,

wzrost zainteresowania zagadnieniami związanymi z odżywianiem się,

intensywna koncentracja na jakości i pochodzeniu jedzenia,

smak i wygląd produktów nie ma większego znaczenia, jeśli jest postrzegane jako ,,zdrowe’’,

bezwzględne eliminowanie produktów ocenianych jako niezdrowe,

występowanie rytuałów związanych z jedzeniem,

akceptowanie tylko niektórych metod obróbki pożywienia,

jedzenie tylko sprawdzonych, własnoręcznie przygotowanych dań,

wycofanie się z życia towarzyskiego oraz unikanie okoliczności związanych ze spożywaniem jedzenia (np. wesele),

poczucie winy po zjedzeniu ,,niezdrowego’’ posiłku,

silna potrzeba, aby znać skład i wartości odżywcze pokarmu,

staranna weryfikacja etykiet produktów przed ich zakupem,

koncentracja myśli na swoim jadłospisie.

Przyczyny ortoreksji:

Nie można zaprzeczyć, że w ostatnim czasie kładzie się coraz większy nacisk na świadome odżywianie, a w sklepach dostrzegamy wzrost ilości produktów ekologicznych lub o tzw. dobrym składzie. Także w społeczności internetowej, dużo influencerów stara się dawać dobry przykład i promować zdrowy styl życia. Można wręcz stwierdzić, że jesteśmy otoczeni trendem bycia „fit”. U niektórych osób może to wywoływać poczucie presji, żeby wpasować się w tę kulturę i same zaczynają swoją przygodę ze zdrowym odżywianiem się. Pewne czynniki osobowościowe mogą jednak spowodować, że styl życia zamieni się w obsesję.

W kontekście rozwoju ortoreksji istotne będzie też występowanie poczucia głodu emocjonalnego. Obsesyjne kontrolowanie swojej diety może być formą zaspokojenia wewnętrznej pustki oraz deficytów związanych z relacjami międzyludzkimi. Nieustanna koncentracja myśli i działań wokół pożywienia jest tak absorbująca, że osobie chorej udaje się dzięki temu uciec od innych trudności, z którymi się zmaga. Pojawia się poczucie pozornej kontroli nad swoim życiem, a co za tym idzie większy spokój.

Bardzo często grono ortorektyków to osoby, które w dzieciństwie wychowywane były przez nadopiekuńczych rodziców. W dorosłości dostrzega się u nich uzależnianie swoich decyzji życiowych od zdania rodziców. Niekiedy można mówić wręcz o poczuciu braku lojalności wobec troskliwych bliskich, gdy podejmowane są decyzję bez konsultacji z nimi. Strefa odżywiania się staje się obiektem kontroli życiowej, a także polem do zamanifestowania własnej autonomii.

Wyróżnia się także charakterystyczny zestaw cech i charakteru wśród ortorektyków. Bardzo często są to osoby o sztywnej strukturze osobowości oraz o wysokim poziomie perfekcjonizmu, który ujawnia się w każdej sferze życia. Nie ma miejsca na popełnianie błędów czy niezrealizowane cele. Wszystko ma być idealnie zaplanowane i solidnie wykonane, w innym wypadku pojawiają się wyrzuty sumienia oraz spadek samooceny.

Jakie są skutki ortoreksji?

Wydawać by się mogło, że zdrowy styl życia prowadzony przez ortorektyków nie powinien mieć dla nich negatywnych konsekwencji. Niestety, również tu, jak i w przypadku każdej innej obsesji, trafne będzie powiedzenie, że „co za dużo, to niezdrowo”. Jest to swoisty paradoks, gdyż ortorektycy dokładają możliwych starań, żeby zadbać o stan swojego zdrowia, a w konsekwencji ich działania przyczyniają się jedynie do obniżenia jakości życia. Ortoreksja jako zaburzenie odżywiania skutkuje wieloma przykrymi konsekwencjami fizycznymi oraz psychologicznymi:

▪ niedobór istotnych składników odżywczych oraz witamin (np. białko, węglowodany, kwas foliowy),
▪ rozwój anemii i hiponatremii,
▪ zbyt niska masa ciała i niedożywienie,
▪ brak energii oraz sił do działania,
▪ rozregulowanie gospodarki hormonalnej,
▪ pogorszenie kondycji narządów wewnętrznych (np. odma opłucnowa, zaburzenie parametrów wątrobowych, rozpad białek mięśniowych),
▪ zaburzenia snu, koszmary senne,
▪ rozpad relacji oraz związków z ludźmi,
▪ brak czasu na aktywności inne niż związane z planowaniem posiłków,
▪ obsesyjne myśli na temat jedzenia, od których nie można się oderwać,
▪ zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe.

Leczenie.

Ortoreksja jest groźnym dla zdrowia i życia zaburzeniem odżywiania się i jak w przypadku wszystkich zaburzeń związanych z jedzeniem, zaleca się interdyscyplinarną, specjalistyczną pomoc. Najlepiej będzie, jeśli w proces zdrowienia zostanie zaangażowany cały zespół: terapeuta, psychiatra oraz dietetyk lub psychodietetyk. Leczenie może odbywać się podczas indywidualnych, regularnych wizyt u specjalistów lub w trakcie pobytu w specjalnym ośrodku terapeutycznym, który na miejscu zapewni kompleksową opiekę. Bardzo ważne jest także poczucie wsparcia ze strony rodziny i osób bliskich, które dodają osobie chorej motywacji do walki o własne zdrowie.

Jeśli problem dotyczy Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny i szukacie możliwości leczenia w ośrodku terapii uzależnień, zadzwońcie, porozmawiamy o szczegółach tel. 531 432 011.

Bibliografia:

Bąk-Sosnowska, M., (2017). Kryteria różnicowe Zaburzenia z napadami objadania się i Uzależnienia od pożywienia w kontekście przyczyn otyłości oraz jej leczenia. Psychiatr. Pol., 51(2), 247-259
Hyrnik, J., Zasada, I., Jelonek, I., Wilczyński, K., Janas-Kozik, M. (2021). Ortoreksja – aktualne ujęcie problemu. Przegląd badań. Psychiatr. Pol., 55(2), 405–420

Kałędkiewicz, E., Doboszyńska, A. (2013). Ortoreksja na tle innych zaburzeń odżywiania. Forum Medycyny Rodzinnej, 7(6), 307-315
Łucka, I., Janikowska-Hołoweńsko, D., Domarecki, P., Plenikowska-Ślusarz, T., Domarecka, M. (2019). Ortoreksja – oddzielna jednostka chorobowa, spektrum zaburzeń odżywiania czy wariant zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych? Psychiatr. Pol., 53(2), 371–382

Czytaj dalej

Czy zdrowe nawyki żywieniowe mogą nie być dobre dla zdrowia? Ortoreksja — objawy, przyczyny , skutki oraz leczenie.

Czym jest ortoreksja?