Zespół stresu pourazowego a rozwój uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Spis treści:

1. Co to jest trauma i Zespół stresu pourazowego (PTSD)?
2. Kto jest narażony na wystąpienie PTSD?
3. Strategia radzenia sobie z trudnościami przez zażywanie substancji psychoaktywnych.
4. Kiedy możemy mówić o uzależnieniu od substancji psychoaktywnych?
5. Psychologiczne i fizyczne konsekwencje uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
6. Terapia.

Doznanie nagłego, traumatycznego wydarzenia może skutkować rozwojem zespołu stresu pourazowego (PTSD), z którym wiele osób nie potrafi w konstruktywny sposób sobie poradzić. Dla niektórych formą ucieczki od przykrych objawów i traumatycznych wspomnień staje się sięganie po substancje psychoaktywne, które może skutkować rozwojem uzależnienia.

Co to jest trauma i Zespół stresu pourazowego?

Zdarzeniem traumatycznym nazywamy sytuację, która stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia danej osoby. Nie trzeba jednak się z nią bezpośrednio zetknąć, aby ponosić jej konsekwencje, gdyż traumę można doświadczyć również pośrednio, wskutek bycia świadkiem niebezpieczeństwa. Charakterystyczne jest pojawienie się silnego strachu, poczucia zagrożenia i bezradności w obliczu traumy.

Zespół stresu pourazowego jest skutkiem ekspozycji na traumatyczne wydarzenie i może objawiać się między innymi przez:

▪ nawracające obrazy z wydarzenia,
▪ natrętne myśli,
▪ unikanie sytuacji i miejsc, które kojarzą się ze zdarzeniem,
▪ zaburzenia snu i koszmary senne,
▪ czarnowidztwo i brak nadziei na polepszenie swojego stanu,
▪ ograniczenie zainteresowań,
▪ izolację społeczną,
▪ zaburzenia nastroju,
▪ utrzymywanie się wysokiego poziomu lęku oraz napady paniki.

Kto jest narażony na wystąpienie PTSD?

Zespół stresu pourazowego może być reakcją na traumę u każdej osoby, która stanie w jej obliczu.
Istnieją jednak pewne czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju PTSD, a szczególnie narażone będą osoby, które:

▪ wcześniej doświadczały epizodów depresyjnych, lękowych lub innych zaburzeń psychicznych,
▪ mają w rodzinie osoby zmagające się z zaburzeniami psychicznymi,
▪ w chwili traumy były młode i niedoświadczone życiowo,
▪ mają wcześniejsze, traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa,
▪ są płci żeńskiej,
▪ mają pewną podatność genetyczną,
▪ nie mają wysokiego wykształcenia lub poziomu inteligencji,
▪ zmagały się z zaburzeniami zachowania w przeszłości.

Powyższe czynniki jedynie predysponują do rozwoju zespołu stresu pourazowego, jednak ich obecność nie oznacza, że PTSD na pewno musi wystąpić w reakcji na traumatyczną sytuację.

Strategia radzenia sobie z trudnościami przez zażywanie substancji psychoaktywnych

Sięganie po substancje psychoaktywne najczyściej wyzwala pozytywne doznania i daje szybki efekt obniżenia poziomu stresu na skutek osłabienia negatywnych stanów emocjonalnych. Osobom, które zmagają się z przykrymi konsekwencjami ekspozycji na traumę, towarzyszy poczucie bezsilności wobec własnej sytuacji i zwykle nie wiedzą, jak w konstruktywny sposób sobie poradzić z własnymi emocjami. Nieprzyjemne objawy traumy mogą niszczyć ich życie na każdej płaszczyźnie – zaburzają relacje społeczne, utrudniają pracę, zabierają chęci do jakiejkolwiek aktywności. Osoba, która je doznaje, może szukać odskoczni w substancjach psychoaktywnych wskutek swej bezradności i braku wsparcia z otoczenia. Początkowo będzie to okazjonalne używanie, jednak gdy zapozna się ze zbawiennym działaniem substancji, pojawia się ryzyko rozwoju uzależnienia.
W dłuższej perspektywie kondycja osoby ulega znacznemu pogorszeniu, ponieważ musi się zmagać nie tylko z traumą, ale również z uzależnieniem od substancji psychoaktywnej.

Kiedy możemy mówić o uzależnieniu od substancji psychoaktywnych?

Uzależnienie to nabyty stan, który występuje gdy osobie towarzyszy nieustanna potrzeba zażywania określonej substancji, a jej odstawienie skutkuje nieprzyjemnymi symptomami (tzw. zespołem abstynencyjnym). Nałóg może dotyczyć różnych substancji np. alkoholu, narkotyków, leków, papierosów.

Psychologiczne i fizyczne konsekwencje uzależnienia od substancji psychoaktywnych

W trakcie uzależnienia znacząco pogarsza się stan zdrowotna chorego i pojawiają się charakterystyczne objawy natury psychologicznej oraz fizycznej.

Wśród psychologicznych skutków nałogu wymienia się:

▪ natrętne myśli związane z substancją uzależniającą,
▪ utratę kontroli nad częstotliwością i ilością spożywanej substancji,
▪ trwanie w zaprzeczeniu swojego uzależnienia,
▪ zaburzenia nastroju oraz zaburzenia lękowe,
▪ spadek zainteresowania dotychczasowymi aktywnościami i obowiązkami,
▪ izolację społeczna,
▪ spadek samooceny,
▪ narastające poczucie bezsilności,
▪ myśli samobójcze,
▪ brak motywacji do rozpoczęcia działania niezwiązanego z używaniem lub zdobywaniem substancji psychoaktywnej.

Fizycznymi konsekwencjami trwania w uzależnieniu będą:

▪ problemy ze zdrowiem, postępujące uszkodzenie organów wewnętrznych,
▪ wzrost tolerancji na działanie substancji psychoaktywnej (a w późniejszych fazach może dojść do spadku tolerancji na skutek wyniszczenia organizmu),
▪ osłabienie odporności organizmu,
▪ poczucie zmęczenia i braku sił do działania,
▪ bóle somatyczne np. głowy, brzucha,
▪ drżenie mięśni,
▪ kołatanie serca,
▪ napady padaczkowe,
▪ delirium tremens (majaczenie alkoholowe).

Terapia:

Zarówno zespół stresu pourazowego, jak i uzależnienie od substancji psychoaktywnej to stany, które znacząco pogarszają jakość życia. Droga do zdrowia często jest długa i trudna, jednak możliwa do przebycia dzięki zgłoszeniu się po specjalistyczną pomoc terapeutyczną i psychiatryczną.
Leczenie może się odbywać w formie regularnych spotkań w gabinecie lub podczas pobytu w ośrodku terapeutycznym. Pomocne jest połączenie terapii indywidualnej z terapią grupową. Terapia indywidualna pozwoli poznać źródła powstania trudności, a grupowa to świetna okazja do wymiany doświadczeń i zyskania motywacji do dalszej walki z problemem.
Uwaga! Rozpoczęcie leczenia uzależnienia jest możliwe, dopiero gdy chory nie jest pod wpływem substancji psychoaktywnej. Proces jej odstawienia bywa bardzo trudnym doświadczeniem, dlatego detoksykację najlepiej przeprowadzić pod nadzorem doświadczonego zespołu terapeutycznego.

Jeśli problem dotyczy Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny i szukacie możliwości leczenia w ośrodku terapii uzależnień, zadzwońcie, porozmawiamy o szczegółach tel. 531 432 011.

Bibliografia:

Dragan, M. (2008). Doświadczenia traumatyczne a uzależnienie od alkoholu, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Dragan, M. (2007). Współwystępowanie zaburzenia po stresie traumatycznym i zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, Roczniki Psychologiczne, 10(2), 39-55.
Fudała, J. (2013). Leczenie uzależnienia od alkoholu. Pozyskano z: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/69539,leczenie-uzaleznienia-od-alkoholu (24.04.22r.).

Skotnicka, J. (2018). Ekspozycja na doświadczenia traumatyczne wśród osób uzależnionych od alkoholu, Psychiatr. Pol., 52(3), 487-497.

Wojnar, M. (red.) (2017). Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu, Warszawa: PARPA.