Uzależnienie od opioidów – objawy, skutki, leczenie

Paradoks opioidowy polega na tym, że to, co miało zmniejszać ból i przynosić ulgę, bardzo często powoduje ogromne, trudne do opisania cierpienie w wyniku silnego uzależnienia. Opioidy, choć są lekami, uzależniają w tempie ekspresowym, a zespół odstawienny może przybrać formę prawdziwych katuszy. Czy można się uwolnić od uzależnienia od opioidów? Jak to zrobić?

Co to są opioidy i kiedy się je stosuje?

Opioidy są silnymi środkami przeciwbólowymi przepisywanymi w celu łagodzenia bólu o nasileniu od umiarkowanego do silnego. Zwykle lekarz przepisuje je w sytuacjach, gdy inne leki okazują się nieskuteczne. Niektóre często przepisywane opioidy to:

• hydrokodon,
• oksykodon,
• tapentadol,
• hydromorfon,
• morfina,
• fentanyl w postaci plastra,
• buprenorfina,
• kodeina,
• tramadol,
• metadon,
• meperydyna.

Opiaty to grupa opioidów, która występuje naturalnie w maku i jego przetworach, np. opium (jak morfina i kodeina). Mogą one być poddawane przeróbce chemicznej, która powoduje powstanie półsyntetycznych opiatów, takich jak heroina i oksykodon.

Opioidy rzeczywiście pomagają w zwalczaniu bólu. Niejednokrotnie w ogóle umożliwiają normalne codzienne funkcjonowanie, ale ich stosowanie obarczone jest ogromnym ryzykiem uzależnienia. Dlatego bywają nazywane legalnymi narkotykami. Przyjmując opioidy, trzeba bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza. Każde odstępstwo i zażywanie leków na własną rękę, a przede wszystkim ciągłe zwiększanie dawek może bowiem skończyć się po prostu tragicznie.

Czym jest epidemia opioidowa?

Nadużywanie leków zawierających oksykodon stało się poważnym problemem już na początku lat 60. Chroniczny ból – główna przyczyna sięgania po leki opioidowe – dotyczy według statystyk ponad 100 mln dorosłych Amerykanów i ponad 43% populacji brytyjskiej. Nie lepiej wygląda sytuacja w Polsce – nawet 70% ludzi cierpi na ból pooperacyjny, a ponad 50% odczuwa dolegliwości ze strony kręgosłupa. Przy tej skali cierpienia pochodne opium i opracowanie syntetycznych opioidów, takich jak fentanyl, stało się niemal zbawieniem.

Niestety – leki te, w wielu przypadkach rzeczywiście uwalniające od cierpienia, mają ogromny potencjał uzależniający. A to sprawiło, że w błyskawicznym tempie stały się dostępne nie tylko dla chorych, ale i na czarnym rynku. Tak doszło do zjawiska określanego mianem epidemii opioidowej, czyli gwałtownego wzrostu liczby osób uzależnionych od opioidów. Osoby te odczuwają silną potrzebę zażywania substancji w dawkach wielokrotnie przekraczających te przepisane przez lekarza. Wraz ze wzrostem ich liczby, rośnie wprost proporcjonalnie liczba zgonów związanych z opioidami. Do tak silnego uzależnienia dochodzi przede wszystkim przy niewłaściwym stosowaniu opioidów. Taka ma miejsce wówczas, gdy przyjmuje się opioidy w sposób inny niż zalecony przez lekarza, leki przepisane innej osobie, a także gdy zażywa się je, gdy nie jest to konieczne.

Ostatnio powstało wiele filmów pokazujących – wprost i bez znieczulenia – czym jest epidemia opioidowa. Skalę dramatu pokazuje m.in. głośny serial dostępny na Netflixie „Zabić ból”. Przyczyny i skutki epidemii opioidowej w USA są tu przedstawione na przykładzie dramatycznych historii zwykłych ludzi. Uzależnienie od opioidów doprowadziło ich do tragedii – niewyobrażalnego cierpienia zarówno ich, jak i całych ich rodzin. Dokument „Całe to piękno i krew” przedstawia z kolei życie fotografki i aktywistki Nan Goldin oraz jej walkę z farmaceutyczną dynastią Sacklerów, będącą w dużej mierze odpowiedzialną za ogromną liczbę ofiar epidemii opioidów.

Uzależnienie od opioidów – objawy

To przede wszystkim niekontrolowana potrzeba zażywania tych leków, nawet w sytuacji, gdy nie odczuwa się bólu. Ryzyko uzależnienia jest największe u osób w wieku 45 lat i młodszych, a także u tych, które cierpią na depresję oraz zaburzenia lękowe. Opioidy uzależniają przede wszystkim dlatego, że efektem ubocznym ich stosowania jest doznawanie błogostanu (euforii). Ten efekt nie ma większego znaczenia klinicznego, nie wpływa na skuteczność przeciwbólową leków, ale niestety z czasem staje się dla kogoś, kto go doświadcza, najbardziej pożądanym skutkiem zażywania opioidów. Uzależnieniu najbardziej sprzyja przyjmowanie opioidów w celu radzenia sobie z problemami psychicznymi i wyzwaniami dnia codziennego. Potrzeba zażycia staje się tak silna, że rezygnacja z kolejnej dawki jest tytanicznym wysiłkiem, zwłaszcza że odstawienie wiąże się z dramatycznymi objawami.

W wyniku odstawienia u osoby uzależnionej pojawia się zespół abstynencyjny. W przypadku opioidów ma on wyjątkowo trudny do zniesienia przebieg. Pierwsze symptomy głodu narkotykowego po opioidach pojawiają się po 8-12 godzinach od przyjęcia ostatniej dawki. Trwają 7-10 dni, a ich największe nasilenie przypada na 3-4 dzień. Faza ostra trwa ok. 5-10 dni, a towarzyszą jej z różnym nasileniem takie objawy, jak:

• bardzo silna chęć sięgnięcia po narkotyk,
• objawy grypopodobne: katar, potliwość, dreszcze, bóle mięśni, stawów, kości,
• silny świąd skóry,
• rozszerzone źrenice,
• objawy ze strony przewodu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• kłopoty ze snem,
• silny niepokój,
• drastyczne wahania nastrojów.

Niestety, po fazie ostrej następuje zwykle faza późna, która może trwać nawet 30 tygodni. W tym czasie chęć sięgnięcia po opioidy nadal jest bardzo silna, mogą się także utrzymywać niektóre objawy fizyczne, a także bezsenność i niepokój.

Objawy odstawienne od opioidów – hospitalizacja

W wielu przypadkach objawy odstawienne są tak dotkliwe, że ich samodzielne przetrwanie okazuje się niemożliwe, a może być również zagrożeniem życia. Co gorsza, na opioidach może się nie skończyć. Według badań aż 80 procent uzależnionych od heroiny zaczynało właśnie od przyjmowania opioidów… Dlatego tak ważne jest, by w przypadku uzależnienia sięgnąć po profesjonalną pomoc. Tylko wówczas wyjście z tego błędnego koła jest w ogóle możliwe.

Uzależnienie od opioidów – leczenie

Niestety, rokowania w przypadku uzależnienia od opioidów nie należą do najlepszych. Detoks narkotykowy najczęściej nie jest wystarczający – nawet jeśli osoba uzależniona odstawi opioidy i przetrwa zespół abstynencyjny pod opieką specjalistów, wciąż będzie odczuwać wewnętrzny bardzo silny przymus zażywania narkotyków. Utrzymanie całkowitej abstynencji często okazuje się więc niemożliwe, dlatego rozwiązaniem wartym rozważenia jest terapia substytucyjna. Więcej o programie substytucyjnym przeczytasz w artykule o „zerowaniu” metadonu. Według WHO przynajmniej 50 proc. osób uzależnionych od opioidów powinno być leczonych w ramach terapii substytucyjnej. W Polsce niestety jest to zaledwie 17 proc.

Inną formą terapii nastawionej na utrzymywanie całkowitej abstynencji jest leczenie antagonistami receptorów opioidowych (tzw. blokerami). Po detoksykacji i odstawieniu wszystkich opioidów podaje się pacjentowi preparaty doustne, praktycznie tylko naltrekson. Lek ten wiąże się z receptorami opioidowymi i praktycznie uniemożliwia pobudzanie receptorów opioidowych przez ewentualnie podane egzogennie opioidy. Z jednej strony przerywa to błędne koło pozytywnych wzmocnień i stereotypowego doświadczenia, że przyjęcie opioidów powoduje doznanie euforii, z drugiej – naltrekson zapobiega skutkom ewentualnego „przedawkowania” opioidów. Choć jest to terapia bliska ideału, leczenie to jest w znacznym odsetku przypadków mało skuteczne, ponieważ osoby leczone w ten sposób samowolnie przerywają przyjmowanie naltreksonu.

Niezależnie od wybranej metody leczenia uzależnienia, bezcennym narzędziem – nawet w przypadku tak silnego uzależnienia jak uzależnienie opioidowe – pozostaje terapia. Odpowiednie psychologiczne wsparcie, doświadczeni terapeuci, narzędzia pozwalające odzyskać kontrolę nad swoim życiem – bez tego wyjście z uzależnienia, nawet przy stosowanej farmakoterapii – jest bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe. Jeśli czujesz, że potrzebujesz pomocy lub wiesz, że potrzebuje jej ktoś Ci bliski, zadzwoń do nas. Dostaniesz nie tylko wsparcie, ale także fachowe informacje na temat leczenia. Tutaj nie ma czasu do stracenia. Czekamy na Ciebie pod nr tel. 531 432 011. Nie bój się sięgnąć po pomoc!