Czy hazard zmienia mózg?

Alkohol czy narkotyki to substancje chemiczne. Jesteśmy w stanie zaakceptować, że realnie wpływają na funkcjonowanie mózgu. Ale hazard?! Przecież to tylko zachowanie… Naukowcy przebadali dokładnie zmiany zachodzące w mózgach hazardzistów. Są one zdecydowanie realne – mózg pod wpływem gier i zakładów zmienia się wyraźnie, a skutki bywają dramatyczne.

To nie zabawa, to choroba

Według DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – kolejnej edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, która została opublikowana 18 maja 2013 roku – hazard nie jest już jedynie zaburzeniem kontroli impulsów, a zaburzeniem uzależniającym, zdefiniowanym w części klinicznej tej klasyfikacji. Co to oznacza? To, że podobnie jak uzależnienie od alkoholu i narkotyków, uzależnienie od hazardu jest chorobą. Charakteryzuje się rosnącą tolerancją, która w miarę upływu czasu wymaga częstszego grania, aby poczuć satysfakcję. Osoby cierpiące na to zaburzenie mogą również odczuwać drażliwość przy próbie ograniczenia hazardu dokładnie tak, jak osoba uzależniona od substancji psychoaktywnych przeżywa zespół abstynencyjny. To zmienia bardzo wiele w postrzeganiu osób zniewolonych hazardem. Okazuje się bowiem, że to nie jest tylko nawyk, kaprys, nierozsądna zabawa związana z brakiem odpowiedzialności czy niedojrzałość, a realna jednostka chorobowa, którą należy leczyć tak, jak inne uzależnienia.

Głód dopaminy i popsuty układ nagrody

Podobnie jak narkotyki uzależniające, takie jak kokaina, heroina, ale także nikotyna i alkohol, hazard aktywuje mózgowy system nagrody zasilany dopaminą. Dopamina jest neuroprzekaźnikiem w mózgu, który wzmacnia doznania przyjemności i łączy je z określonymi zachowaniami lub działaniami. Uwalnianie dopaminy podczas hazardu ułatwia powtarzanie hazardu bez namysłu. Dopaminowy głód jest tak silny, że osoby uzależnione od hazardu mogą nawet wpaść w stan przypominający trans. Pogrążeni w nim są w stanie zaniedbywać podstawowe potrzeby, jak jedzenie czy wypróżnianie się.

Pułapka polega na tym, że, gdy ktoś uprawia hazard coraz częściej, jego mózg zaczyna wyrabiać tolerancję na dopaminę wydzielaną podczas gry. Mózgowy system nagradzania jest nadużywany, a obstawianie tych samych kwot nie wywołuje już przypływu euforii jak kiedyś. Kiedy system nagrody w mózgu jest stępiony, osoby pragnące większej ilości dopaminy muszą podejmować coraz większe ryzyko, aby osiągnąć ten sam haj. Tak samo jak osoby uzależnione od alkoholu potrzebują wraz z rozwojem choroby coraz większych dawek alkoholu dla osiągnięcia stanu upojenia.

Jest jednak pewna różnica w tym mechanizmie u osób uzależnionych od substancji w stosunku do hazardzistów. Doktor Timothy W. Fong, profesor kliniczny psychiatrii w Instytucie Neurologii na Uniwersytecie Kalifornijskim, precyzyjnie ją uchwycił:

„Hazard, w przeciwieństwie do innych uzależnień, wiąże się z zaburzeniami poznawczymi. Ludzie uzależnieni od hazardu działają zgodnie z zasadą – jeśli będę dalej uprawiał hazard, w końcu wygram. Takiego założenia nie przyjmują uzależnieni od alkoholu, tytoniu czy kokainy.”

Takie zniekształcenie poznawcze często występuje u osób, które straciły duże ilości pieniędzy lub innego majątku w wyniku hazardu. Czasami duma, przerośnięte ego lub poczucie rozpaczy skłaniają ich do jeszcze większego hazardu w nadziei odzyskania tego, co stracili, a to napędza błędne koło.

Nie chodzi jednak tylko o dopaminę i zaburzenia poznawcze. Mózg osób uzależnionych od hazardu zmienia się pod względem strukturalnym!

Co się dzieje z mózgiem hazardzisty?

Badania powiązały zaburzenia związane z hazardem ze zmianami w różnych obszarach mózgu. Zmiany, które następują w mózgu osób uzależnionych od gier, naukowcy opisali m.in. w metaanalizie badań z 2017 r. Do metaanalizy włączono dwadzieścia pięć badań, w których wzięły udział 643 osoby z zachowaniami uzależniającymi i 609 zdrowych osób z grupy kontrolnej. Podczas oczekiwania na nagrodę osoby uzależnione od substancji i hazardu wykazywały zmniejszoną aktywację części mózgu zwanej prążkowiem w porównaniu ze zdrowymi osobami z grupy kontrolnej. W wyniku otrzymania nagrody osoby uzależnione od substancji wykazywały zwiększoną aktywację w prążkowiu brzusznym. Jednocześnie osoby uzależnione od hazardu wykazywały zmniejszoną aktywację w prążkowiu grzbietowym w porównaniu ze zdrowymi osobami kontrolnymi. To istotna zmiana w funkcjonowaniu mózgu osób uzależnionych.

Osoby mające problemy z hazardem mają również mniejszą objętość w ciele migdałowatym i hipokampie. Są to dwa obszary mózgu związane z uczeniem się emocjonalnym i regulacją stresu. Badania mózgu mogą pomóc w wyjaśnieniu, dlaczego młodzi ludzie, zwłaszcza chłopcy i mężczyźni, należą do osób szczególnie narażonych na uzależnienie od hazardu. Dzieje się tak, ponieważ różne części mózgu dojrzewają w różnym tempie. To z kolei predysponuje nastolatków do hazardu i innych ryzykownych zachowań. Kora przedczołowa – przednia część mózgu, która kontroluje planowanie, złożone rozwiązywanie problemów, osobowość i przetwarzanie potencjalnych konsekwencji – rozwija się szczególnie późno, zwłaszcza u chłopców. Zanim ukształtuje się w pełni, podatność na zachowania uzależniające jest ogromna.

Trzeba grać, żeby nie żałować

Poczucie żalu stanowi kolejną warstwę w i tak już złożonej neurobiologii hazardu. W jednym z badań sprawdzano aktywność mózgu podczas hazardu, analizując krótki okres między postawieniem zakładu a poznaniem jego wyniku. W tym ułamku sekundy mózgi graczy gorączkowo odtwarzają swoje poprzednie decyzje dotyczące zakładów. Pod wpływem wspomnień z poprzednich zakładów ludzie przywołują uczucie żalu z powodu przegranej w przeszłości, a także żalu, że nie postawili wtedy więcej na wygrane zakłady. To błyskawiczne powtarzanie przeszłych doświadczeń związanych z zakładami może skutkować apatią w stosunku do ryzyka i celowym lekceważeniem negatywnych konsekwencji w nadziei na uniknięcia żalu wynikającego z utraty dużej wygranej.

Kasyna potrafią doskonale wykorzystać ten emocjonalny roller coaster. Włączają do swoich projektów gier więcej sytuacji potencjalnie nietrafionych. Potencjalne straty przedstawiają tak, jakby prawie do nich doszło. A to pomaga wciągnąć nałogowych hazardzistów, bo przekonuje ich, że na pewno będą żałować, jeśli przestaną w tym momencie grać. Strach przed utratą wygranej przyćmiewa strach przed potencjalnymi negatywnymi skutkami grania, więc… gramy dalej.

Uzależnienie od hazardu można i trzeba leczyć!

Eksperci są zgodni, że nowe strategie leczenia są niezbędne, ponieważ hazard jest uzależnieniem szczególnie trudnym w leczeniu. Dlaczego? Bo dość łatwo je ukryć. Hazard nie cuchnie jak przetrawiony etanol. Człowiek uzależniony od hazardu nie odstaje od zdrowych ludzi pod względem zachowania tak wyraźnie, jak np. narkoman.

Oczywiście w znakomitej większości przypadków nałóg ten rujnuje życie rodzinne, społeczne i sytuację ekonomiczną, ale pozostaje to mniej widoczne niż w przypadku uzależnienia od substancji. Latami można udawać, że problemu nie ma… Choć tak naprawdę cierpienie spowodowane uzależnieniem od gier w niczym nie ustępuje temu, które towarzyszy narkomanom czy alkoholikom. Żniwo, jakie zbiera z biegiem czasu, jest równie krwawe, ból, rozpacz, utrata kontroli nad własnym życiem – jednakowe.

Niestety, według danych statystycznych z 2022 r. aż 90% lub więcej osób mających problemy z hazardem nigdy nie szuka pomocy. A pomoc jest. Od wielu lat niezmiennie jedyną formą skutecznego uzależnienia – i od substancji, i behawioralnego – jest terapia uzależnień. Tylko dzięki skutecznej terapii jest szansa na przezwyciężenie kompulsywnego hazardu. Jeśli zmagasz się z tym problemem albo dotyczy on kogoś z Twoich bliskich – skontaktuj się z nami. Sięgnij po dostępną pomoc, zanim będzie za późno. Jesteśmy dla Ciebie dostępni pod nr tel. 531 432 011. Im szybciej sięgniesz po pomoc, tym większa szansa, że okaże się ona skuteczna i powoli Ci odzyskać utraconą wolność.