Podwójna diagnoza – gdy uzależnieniu towarzyszą inne zaburzenia psychiczne.

1. Czym jest podwójna diagnoza?
1.1. Rodzaje związków pomiędzy uzależnieniem a zaburzeniem psychicznym.
1.2. Podział ze względu na używaną substancję.
2. Częstość występowania.
3. Objawy.
4. Rokowania.
5. Leczenie.

Czym jest podwójna diagnoza?

Termin podwójna diagnoza (inaczej: podwójne rozpoznanie), określa współwystępowanie u tej samej osoby zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych i zaburzenia psychicznego. Inaczej mówiąc, osoba z podwójną diagnozą to ktoś, kto zmaga się z uzależnieniem i zaburzeniem psychicznym bądź chorobą psychiczną w tym samym czasie.

Rodzaje związków pomiędzy uzależnieniem a zaburzeniem psychicznym.

W podwójnej diagnozie występują różnego typu związki pomiędzy uzależnieniem a pojawieniem się zaburzeń psychicznych. Zasadniczo, możemy wyróżnić dwa ich rodzaje:

1) zaburzenia psychiczne mają charakter pierwotny i poprzedzają inicjację narkotykową bądź alkoholową,
2) sytuacja, w której zażywanie narkotyków mogło zaindukować pojawienie się choroby psychicznej.

W pierwszym przypadku pacjent bardzo często postrzega substancję psychoaktywną jako sposób na regulację emocji. Pozbawiony mechanizmów radzenia sobie z nimi, bądź w przypadku, kiedy te mechanizmy działają w osłabionym wymiarze, człowiek traktuje alkohol lub narkotyki jako formę „samoleczenia”. Jak wiemy, substancje psychoaktywne mogą mieć działanie uspokajające i przeciwlękowe. Niestety, w dłuższej perspektywie taka forma samopomocy prowadzi do pogorszenia stanu pacjenta i pogłębienia objawów choroby.

W odmiennej sytuacji, używanie substancji psychoaktywnych pojawia się jako pierwsze. Na skutek uzależnienia i długotrwałego używania dochodzi do zmian w mózgu. W ten sposób może nastąpić ujawnienie „uśpionej” choroby, bądź predyspozycji danej osoby do występowania zaburzeń psychicznych.

Podział ze względu na używaną substancję.

Pacjentów z podwójną diagnozą możemy również podzielić ze względu na używaną przez nich substancję. W przypadku uzależnienia długotrwałe przyjmowanie substancji nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie organizmu człowieka, w tym mózgu. W zależności od rodzaju użytego środka doświadczmy odmiennych skutków jego zażywania:

1. Alkohol – przy przewlekłym stosowaniu wywołuje objawy depresyjne: obniżenie nastoju, spadek napędu, zaburzenia snu, apatię, abulię, lęk i niepokój. Alkoholizm jest istotnym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia próby samobójczej u pacjenta.
2. Opiaty – (morfina, kodeina, tebaina, narkotyna i papaweryna) przy długotrwałym używaniu również prowadzą do powstawania stanów depresyjnych. Kiedy dochodzi do uzależnienia i rośnie tolerancja na działanie substancji, opiaty przestają mieć początkowe działanie euforyczne, a wraz z tą zmianą, rośnie ryzyko popełnienia samobójstwa. Spora grupa osób uzależnionych od opatów przejawia silne cechy zaburzeń osobowości.
3. Stymulanty – (kokaina, amfetamina metamfetamina) wraz ze wzrostem przyjmowania substancji rośnie ryzyko zaburzeń zachowania i napadów agresji. Ponad 80 procent uzależnionych, przyznaje się do przeżywania objawów psychotycznych: omamów wzrokowych i słuchowych, zaburzeń toku i treści myślenia, urojeń prześladowczych i paranoidalnych. Regularne przyjmowanie stymulantów prowadzi do pojawienia się objawów ciężkiej depresji. Dlatego osoby chore podejmują próby samobójcze, chcąc zakończyć swoje cierpienie. Co charakterystyczne, często dzieje się to poprzez skok z dużej wysokości.
4. Psychodeliki – (THC, LSD, Psylocybina) również mogą wywoływać stany depresyjne, co stanowi niebezpieczeństwo dla osoby używającej. Powodują wystąpienie objawów podobnych do tych, których doświadcza osoba ze schizofrenią: omamy słuchowe i wzrokowe, urojenia, zaburzenia toku i treści myślenia.

Częstość występowania.

Szacuje się, że podwójna diagnoza jest stawiana wobec 1/3 pacjentów przechodzących zaburzenia psychiczne i prawie połowa ludzi cierpiących na poważne zaburzenia. Najczęstszym rodzajem podwójnego rozpoznania jest występowanie uzależnienia od alkoholu i zaburzeń nastroju pod postacią depresji.

Według badań mniej więcej połowa osób, chorujących na schizofrenię nadużywa substancji psychoaktywnych a spora część chorych na chorobę afektywną dwubiegunową jest od nich uzależniona.
Statystycznie częściej rozpoznaje się zaburzenia psychiczne wtórnie do istniejącego wcześniej uzależnienia bądź nadużywania substancji psychoaktywnych.
Przez wzgląd na czasy, w których żyjemy, stresujące tempo życia i dostępność środków psychoaktywnych i odurzających, liczba chorych ulega stałemu zwiększeniu.

Objawy.

Zachowania osób z podwójną diagnozą są zróżnicowane w zależności od rodzaju uzależnienia i zaburzenia, jakie występują u konkretnego człowieka. Składają się na nie zachowania uzależnionego, takie jak: utrata kontroli nad ilością i częstotliwością używania substancji, zaniedbanie innych obszarów życia i wynikające z tego problemy, drażliwość czy wahania nastroju. Dodatkowo mamy do czynienia z objawami choroby czy zaburzenia, z którym zmaga się dany człowiek.
Należy pamiętać, że substancje psychoaktywne wpływają na nastrój, zachowania i działania neuroprzekaźników osoby je zażywającej. Dlatego przy wystąpieniu uzależnienia funkcjonowanie mózgu jest zaburzone a objawy chorób i zaburzeń mogą być nasilone bądź różnić się od tych, które przejawiają ludzie niezażywający. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych wpływa również na tempo przebiegu choroby. Badania potwierdzają, że okresy przyjmowania kokainy, pogłębiają objawy choroby dwubiegunowej i przyczyniają się do jej postępu.
Co istotne, osoby o konkretnych typach zaburzeń, wybierają określone rodzaje substancji, wykorzystując ich działanie. Na przykład pacjenci zmagający się z zaburzeniami lękowymi, wykorzystują przeciwlękowe działanie alkoholu i uzależniają się właśnie od niego. Chorzy na schizofrenię, najczęściej popadają w uzależnienie od stymulantów.

Rokowania.

Postawienie rozpoznania osobie z podwójną diagnozą nierzadko stanowi wyzwanie dla lekarza czy terapeuty. Często bywa tak, że chorzy przed postawieniem właściwego rozpoznania przebywają długą drogę. Jest to spowodowane tym, że takie osoby później zgłaszają się na leczenie, ponieważ używane przez nich substancje są stosowane jako forma „samoleczenia” i początkowo maskują problem. Z biegiem czasu prowadzą jednak do zaostrzenia objawów i wyraźnego pogorszenia samopoczucia i funkcjonowania chorego.
Osoby z rozpoznaniem podwójnej diagnozy częściej podejmują próby samobójcze. Czas leczenia w szpitalu psychiatrycznym jest dłuższy niż w przypadku chorych na jedno zaburzenie. Zwykle pojawia się konieczność ponownej hospitalizacji.
Badania dowodzą, że u osób, które miały kontakt z narkotykami, obserwuje się szybsze o cztery lata pojawienie się objawów schizofrenii w porównaniu z osobami niemającymi kontaktu z narkotykami. Również sam przebieg choroby jest cięższy niż u osób niezażywających.

Leczenie

W przypadku podwójnej diagnozy leczenie przebiega dwutorowo. Jednym z etapów jest wyjście z uzależnienia. Jest to bardzo istotne z wielu powodów i często stanowi podstawę leczenia. Po pierwsze, w przypadku choroby bądź zaburzenia, której jednym ze źródeł było właśnie używanie substancji, po zaprzestaniu brania/picia, objawy ustępują lub zmniejszają swoją intensywność. Już to bardzo poprawia stan chorego. Dzięki detoksykacji organizmu stany towarzyszące chorobom i zaburzeniom psychicznym nie pogłębiają się.
Po drugie, w trakcie leczenia chory musi utrzymywać trzeźwość, ponieważ leków nie wolno łączyć z alkoholem.
W leczeniu osób z postawioną podwójną diagnozą stosuje się farmakoterapię, psychoterapię i terapię grupową. Dobrze dobrane leki stabilizują stan pacjenta i wyciszają objawy choroby, a psychoterapia pozwala zmienić szkodliwe nawyki bądź przekonania na bardziej adaptacyjne. Dla osób uzależnionych, jak i tych z podwójną diagnozą, szczególnie polecana jest również terapia grupowa bądź grupy wsparcia, które dają choremu poczucie wspólnoty i możliwość dzielenia się swoim doświadczeniem w walce z nałogiem.

Jeśli problem dotyczy Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny i szukacie możliwości leczenia w ośrodku terapii uzależnień, zadzwońcie, porozmawiamy o szczegółach tel. 531 432 011.

Bibliografia:

Podwójna diagnoza u osób uzależnionych lub szkodliwie używających substancji psychoaktywnych,[w:] Psychiatria Polska 2013, tom XLVII, numer 2 strony 335–352; Michał Błachut, Karina Badura-Brzoza Magdalena Jarząb, Piotr Gorczyca, Robert Teodor Hese
www.psychologiawpraktyce.pl/artykul/substancje-psychoaktywne-a-zaburzenia-psychotyczne
www.psychologia.edu.pl/czytelnia/62-wiat-problemow/783-podwojne-diagnozy.html#gora