Kratom – roślinna pułapka. Jak rozpoznać i leczyć uzależnienie od kratomu?

Kratom, znany również jako Mitragyna speciosa, to roślina pochodząca z Azji Południowo-Wschodniej, której liście od wieków wykorzystywano w celach leczniczych i rytualnych. W ostatnich latach preparaty z kratomu – w postaci proszków, ekstraktów czy kapsułek – zyskały popularność także w Europie. Choć wielu użytkowników postrzega go jako „naturalny” środek poprawiający nastrój lub pomagający odstawić opioidy, jego działanie wiąże się z realnym ryzykiem uzależnienia i poważnych skutków ubocznych.

Czym jest kratom i jak działa?

Kratom to liście drzewa Mitragyna speciosa, zawierające ponad 40 alkaloidów, z których najważniejsze to mitragynina i 7-hydroksymitragynina (7-OH). Substancje te wpływają na receptory opioidowe w mózgu, co sprawia, że w małych dawkach kratom działa pobudzająco, a w większych – uspokajająco i przeciwbólowo, przypominając efekty działania opioidów.

W krajach azjatyckich (np. w Tajlandii czy Malezji) napary z liści kratomu stosowano tradycyjnie przez robotników do zwiększania wydolności fizycznej. W kulturze zachodniej kratom zyskał popularność jako środek „samoleczenia” bólu, lęku, depresji czy objawów odstawienia opioidów.

Dlaczego kratom uzależnia?

Mitragynina i jej metabolity pobudzają te same szlaki neurochemiczne, co morfina czy heroina, powodując wyrzut dopaminy i uczucie przyjemności. Z czasem organizm rozwija tolerancję, co prowadzi do konieczności zwiększania dawek, by uzyskać ten sam efekt. Wysokie stężenia – szczególnie w skoncentrowanych ekstraktach – mogą prowadzić do uzależnienia psychicznego i fizycznego.

Badania wskazują, że osoby długotrwale używające kratomu często zgłaszają:

• silną potrzebę przyjmowania kolejnych dawek,
• objawy odstawienia po przerwaniu,
• utratę kontroli nad ilością przyjmowanego środka.

Objawy używania i odstawienia kratomu

Objawy przewlekłego używania

Długotrwałe stosowanie kratomu może prowadzić do wielu niekorzystnych zmian w organizmie. Do najczęstszych należą:

• bezsenność i drażliwość,
• spadek masy ciała i utrata apetytu,
• zaparcia, suchość w ustach,
• bóle mięśni i stawów,
• zaburzenia rytmu serca i nadciśnienie,
• hepatotoksyczność (uszkodzenie wątroby, zwykle o charakterze cholestatycznym).

Zdarzały się także przypadki drgawek i zaburzeń rytmu serca, a w połączeniu z innymi substancjami depresyjnymi (np. alkoholem, benzodiazepinami, opioidami) – również zatrucia o ciężkim przebiegu.

Objawy odstawienia

Zespół abstynencyjny po kratomie przypomina odstawienie opioidów, choć zazwyczaj jest nieco łagodniejszy. Pojawia się po 18–24 godzinach od ostatniej dawki i może trwać od kilku dni do dwóch tygodni.

Typowe objawy to:

• silny niepokój i drażliwość,
• nadmierna potliwość, dreszcze, bóle mięśni,
• biegunka i nudności,
• bezsenność, obniżony nastrój,
• uczucie „grypopodobne” i brak energii.

Czy kratom jest legalny w Polsce?

Wbrew przekonaniu niektórych użytkowników, kratom w Polsce jest nielegalny. Jego obrót, posiadanie i sprzedaż są zabronione na mocy przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii. Zgodnie z rozporządzeniami Ministra Zdrowia z lat 2023–2024, kratom oraz jego główne alkaloidy znajdują się w wykazie środków odurzających.

W wielu krajach status prawny kratomu jest zróżnicowany – w części (np. Niemcy, Dania, Irlandia) również objęto go zakazem, w innych dopuszczono ograniczoną sprzedaż liści, ale zakazano ekstraktów o dużym stężeniu 7-hydroksymitragyniny.

Leczenie uzależnienia od kratomu

1. Postępowanie objawowe

W przypadku łagodnych lub umiarkowanych objawów odstawienia stosuje się leczenie wspomagające, obejmujące:

• leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne i nasenne (krótkotrwale),
• preparaty łagodzące objawy wegetatywne (np. klonidyna, lofeksydyna),
• suplementację i odpowiednie nawodnienie organizmu.

Ważnym elementem jest psychoterapia – szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz motywacyjna (MI), które pomagają zrozumieć mechanizmy uzależnienia i zapobiec nawrotom.

2. Leczenie farmakologiczne w cięższych przypadkach

U osób z silnym uzależnieniem lub niepowodzeniem terapii objawowej rozważa się leczenie buprenorfiną z naloksonem – podobnie jak w terapii uzależnienia od opioidów. Dobór dawek zależy od ilości przyjmowanego kratomu i przebiegu odstawienia, jednak takie postępowanie wymaga nadzoru specjalisty i ostrożności, aby nie wprowadzić niepotrzebnej terapii agonistycznej.

3. Wsparcie długoterminowe

Po zakończeniu fazy detoksykacji kluczowe jest długofalowe wsparcie terapeutyczne – indywidualne i grupowe. Leczenie powinno obejmować również współistniejące zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe, które często towarzyszą uzależnieniu od kratomu.

Powikłania i ryzyko zdrowotne

Oprócz uzależnienia kratom może prowadzić do:

• uszkodzenia wątroby (objawiającego się żółtaczką, świądem, ciemnym moczem),
• arytmii serca i nadciśnienia,
• drgawek i zaburzeń świadomości,
• zespołu odstawiennego u noworodków (NAS) w przypadku używania przez kobiety w ciąży,
• interakcji lekowych – mitragynina hamuje enzymy wątrobowe CYP2D6 i CYP3A4, przez co może zwiększać stężenia wielu leków (np. przeciwdepresyjnych, uspokajających czy przeciwbólowych).

Wszystko to sprawia, że stosowanie kratomu – szczególnie w postaci skoncentrowanych ekstraktów – wiąże się z poważnym ryzykiem dla zdrowia.

Czy kratom jest naprawdę „naturalny i bezpieczny”?

Choć kratom pochodzi z rośliny, „naturalne” nie oznacza bezpieczne. Zawarte w nim alkaloidy mają silne działanie na układ nerwowy i mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Dodatkowym zagrożeniem jest nieprzewidywalny skład dostępnych w internecie produktów – często zanieczyszczonych lub wzmacnianych innymi substancjami psychoaktywnymi.

Jak pomóc osobie uzależnionej od kratomu?

Pierwszym krokiem jest rozmowa i zachęcenie do konsultacji ze specjalistą – psychiatrą, terapeutą uzależnień lub w ośrodku terapii. Leczenie wymaga indywidualnego podejścia, ale rokowania są dobre, jeśli osoba uzależniona podejmie terapię i otrzyma odpowiednie wsparcie.

Jeśli szukasz ośrodka, który pomoże Ci w leczeniu uzależnienia od opioidów – takich jak m.in. kratom – skontaktuj się z nami. Centrum Krajna to miejsce, w którym uwolnisz się od nałogu.