Uzależnienie krzyżowe: Co to jest i jak się je leczy?

Uzależnienie krzyżowe to problem, który dotyka wiele osób podejmujących próbę utrzymania abstynencji. Takie próby autoterapii prowadzą do uzależnienia krzyżowego. Wprowadzenie „zamiennika” jednej substancji skutkuje pogłębiającym się uzależnieniem od drugiej. Dzieje się tak, ponieważ mechanizm choroby uzależnienia pozostaje aktywny, a zmiana substancji daje tylko krótkotrwałe poczucie ulgi i pozornej kontroli nad zażywaniem.

Na przykład ktoś, kto rzuca alkohol, może zacząć nadużywać leki przeciwbólowe lub nasenne. Bardzo często w pierwszej fazie abstynencji, po odstawieniu substancji, uzależniony mózg szuka ulgi. Aby zmniejszyć emocjonalny ból i napięcie, które doprowadziły do uzależnienia, sięga po zachowania rozładowujące to napięcie. Objadanie się, pornografia, nadmierne uprawianie sportu czy ucieczka w pracę, to przykłady działań, które mogą przynieść ulgę. Mogą jednak również prowadzić do rozwoju uzależnień behawioralnych. W tym kontekście także można mówić o uzależnieniu krzyżowym.

W przypadku uzależnień behawioralnych objawy odstawienia (czyli zaprzestania danej czynności) mają głównie charakter psychiczny, szczególnie dotyczą obniżonego nastroju i niepokoju. Natomiast przy uzależnieniach od substancji, odstawienie wywołuje zespół abstynencyjny, który objawia się szeregiem dolegliwości fizycznych, a czasem bywa zagrażający dla życia. 

Jaki jest mechanizm tworzenia się uzależnienia krzyżowego?

Uzależnieniu towarzyszą próby kontroli nałogu. Gdy organizm łaknie substancji, jej odstawienie wywołuje trudne objawy, takie jak niepokój, bóle ciała, bezsenność czy rozdrażnienie. W trakcie samodzielnych prób odstawienia osoby uzależnione często sięgają po inne, podobnie działające substancje. Poszukiwanie ulgi od bólu wciąga ich w pułapkę myślenia, że to dana substancja jest problemem, a nie mechanizm, którym się posługują, by złagodzić napięcie.

Substancje zażywane problemowo zmieniają sposób, w jaki mózg reaguje na przyjemność i nagrody. W momencie próby utrzymania abstynencji mózg uzależnionego szuka tych samych dróg, którymi podążał wcześniej. Inne substancje mogą dostarczać podobnych bodźców, co prowadzi do uzależnienia krzyżowego.

Najczęstsze formy uzależnienia krzyżowego

Uzależnienie krzyżowe może obejmować wiele różnych substancji, ale niektóre z nich są szczególnie powszechne:

• Alkohol i marihuana lub leki – Osoby uzależnione od alkoholu często sięgają po leki uspokajające, nasenne lub przeciwbólowe, aby złagodzić objawy odstawienia. Substancje te działają podobnie na układ nerwowy – spowalniają go i niwelują napięcie. Dlatego osoby uzależniają się krzyżowo od substancji o podobnym mechanizmie działania.
• Nikotyna – Osoby wychodzące z uzależnienia często zwiększają ilość wypalanych papierosów. Nikotyna na chwilę łagodzi stres, co sprawia, że osoby uzależnione palą więcej w momentach kryzysu.
• Leki przeciwbólowe – Środki, takie jak opioidy czy inne silne leki przeciwbólowe, mogą stać się substytutem, gdy ktoś próbuje odstawić inną używkę. Są one szczególnie niebezpieczne, ponieważ szybko uzależniają, a ich zażywanie trudno przerwać bez pomocy specjalisty.
• Uzależnienia behawioralne – Takie jak hazard, nadmierne korzystanie z internetu czy kompulsywne zakupy. Te zachowania zmniejszają napięcie i subiektywnie przynoszą ulgę podczas prób odstawienia substancji.

Jak leczy się uzależnienie krzyżowe?

Najlepszym sposobem na przerwanie uzależnienia krzyżowego jest podjęcie profesjonalnej terapii. Samodzielne próby rzucenia nałogu mogą skończyć się sięganiem po inne substancje w celu złagodzenia objawów odstawienia, a także mogą być niebezpieczne ze względu na silne reakcje organizmu. Leczenie w specjalistycznych ośrodkach obejmuje zarówno detoks, jak i psychoterapię, która pomaga zrozumieć mechanizmy uzależnienia i nauczyć się zdrowych sposobów radzenia sobie z emocjami.

Alkohol, leki, nikotyna czy inne substancje mogą wydawać się „rozwiązaniem”, ale w rzeczywistości prowadzą do jeszcze większych problemów. Dlatego tak ważne jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy, aby skutecznie przerwać ten cykl.

Istnienie tego zjawiska potwierdza fakt, że choroba uzależnienia obejmuje całość funkcjonowania osoby zmagającej się z tym problemem. Łatwość, z jaką osoby uzależnione zmieniają jedną substancję lub zachowanie na inne, pokazuje sedno tego zaburzenia. To nie substancja jest winna i to nie zachowanie przynosi ulgę, ale sposób, w jaki mózg osoby uzależnionej nauczył się rozładowywać napięcie i zmniejszać lęk.

Dlatego tak trudno jest utrzymać abstynencję bez pomocy profesjonalistów i terapii. Jeśli czujesz, że możesz potrzebować pomocy zadzwoń do nas 531 432 011. Porozmawiamy i razem zdecydujemy, jak najlepiej Ci pomóc.